Opgave en context
Begin 2019 heeft de Universiteit Maastricht het gebouw aan de Paul – Henri Spaaklaan in Randwyck Maastricht aangekocht. Het voormalig kantoorgebouw van Mercedes diende getransformeerd te worden ten behoeve van onderwijs- en kantoordoeleinden. De universiteit heeft het gebouw aangetrokken voor de huisvesting van een aantal vakgroepen binnen de nieuwe bètafaculteit ‘Faculty of Science & Engeneering’. Het bestaande gebouw bestaat uit twee vleugels van 5 verdiepingen (de noord- en zuidtoren) met in het midden een grote bijeenkomstruimte. Onder het volledige gebouw bevindt zich een parkeerkelder voor auto’s, fietsenstallingen en ruimte voor installaties. De opdracht van Frencken Scholl Architecten bestond uit het ontwerp voor de transformatie van het gehele gebouw, de begeleiding van het proces tijdens het ontwerptraject, maar ook de coördinatie en directievoering met toezicht tijdens de uitvoering.

De noordtoren biedt plaats aan de vakgroepen MSP (Maastricht Science Programme), CDS (Clinical Data Science), MacsBio, Systems Biology en aan de huisvesting van het faculteitsbureau van FSE. De zuidtoren biedt ruimte voor de huisvesting van DKE (Data Science and Knowledge Engeneering), IDS (Institute of Data Science) en Datahub. Bij de hoofdingang van het gebouw komen een balie en een cateringvoorziening. Het overige deel van het middengebied zal ingericht worden tot innovatieve learning spaces voor de universiteitsbibliotheek. Al met al een zeer diverse opgave waar in een bestaande context een breed spectrum aan ruimten, zoals collegezalen, werkgroepruimten, laboratoria, kantoren en ontmoetingsruimten, ingevoegd worden.

Het programma van de UM bestaat uit een mix van kantoorruimtes en onderwijsruimtes, aangevuld met een aantal grotere collegezalen en specifieke onderzoeksruimten (labs). In het ontwerp is ervoor gekozen om onderwijsruimten zoveel mogelijk op de onderste verdiepingen te plaatsen en de kantoorruimten op de verdiepingen erboven. Door de koppeling van de beide torens aan de centrale hal zijn de grote collegezalen logischerwijs op de begane grond gepositioneerd. De overloop vanuit de collegezalen kan zo op een natuurlijk manier richting het middengebied plaatsvinden. Uitdaging bij het ontwerp van de collegezalen met trapsgewijs verhoogde vloeren was de beperkte vrije hoogte in het bestaande gebouw. In overleg met de installatie-adviseurs is ervoor gekozen om de luchtbehandeling zo veel mogelijk vanuit de verhoogde vloer te laten komen zodat de plafondhoogte gemaximaliseerd kon worden. De overige grote onderwijsruimten zijn op de 1^e en 2^e verdieping gelegen, steeds centraal op de verdieping, zodat deze snel vanuit het centrale trappenhuis met liften te bereiken zijn. Aan de oostzijde van de begane grond komt het “Skillslab”, een laboratorium voor biologie, paleontologie, fysica en collectievorming. De collectie stelde uitdagende eisen aan het klimaat, waardoor dit deel van het gebouw een zelfstandig functionerende klimaatinstallatie heeft gekregen. Verder bevindt zich in de zuidtoren op de 2^e verdieping ook het Swarmlab, een grote labruimte waar onderzoek wordt gedaan op gebied van robotica, data science, social science, neuroscience en artificiële intelligentie.

Innovatieve learning spaces
Het middengebied is in opdracht van de universiteitsbibliotheek ingericht tot ‘innovatieve learning spaces’; plaatsen waar studenten alleen of samen kunnen studeren, samenwerken en ontmoeten. Het hoofddoel van deze invulling is een innovatieve ruimte voor universiteit-breed gebruik met mogelijkheid voor specifieke grootschalige events (workshops, afstuderen, symposium werkgevers etc.). Studenten zijn zelf verantwoordelijk voor het organiseren van activiteiten en eigenaar van de ruimte. Daarbij krijgen ze faciliteiten tot hun beschikking om de eigen organisatie te kunnen uitvoeren in de vorm van een helpdesk/uitgiftepunt. Aangezien de universiteit de ruimte van ongeveer 800m² ook wil blijven gebruiken voor grote bijeenkomsten dient de losse inrichting verrijdbaar en/of stapelbaar te zijn, goed te reinigen en studentproof. Elementen die aanwezig blijven in ruimte indien er een event is, mogen geen afbreuk doen aan het event.

Vanuit deze opdracht heeft Frencken Scholl Architecten een ontwerp gemaakt waar, door middel van gordijnen, verrijdbare kasten, vitrines en verplaatsbare groenelementen, verschillende ruimtes en sferen gecreëerd kunnen worden. Onder het plafond is een nieuw grid voorzien van waaruit niet alleen de sfeerverlichting en wifi worden geregeld, maar waar ook katrollen met verplaatsbare stopcontacten aan hangen die gebruikt kunnen worden voor het opladen van de laptop of telefoons van de studenten. Het effect is een enorm landschap met een diversiteit aan leer- en werkplekken, waarin alle inrichtingscomponenten modulair, verrijdbaar en inschuifbaar zijn. In potentie kan de ruimte snel leeg worden gehaald en voor receptie, congressen en bijvoorbeeld de opening van het academisch jaar dienstdoen. Het hele leer- en verblijfsgebied heeft door de maximale transparantie een visuele verbinding met de omgeving buiten. Frencken Scholl Architecten was verantwoordelijk voor de inrichting, de balie, koffiecorner, zitjes en flexibele blokken en heeft veel van de meubels zelf ontworpen.

Bouwplan in 3D
Frencken Scholl Architecten kreeg de opdracht van de Universiteit Maastricht voor het vormgeven van de renovatie en herinrichting van het voormalig kantoorgebouw. Gezien de grote nood aan ruimte was het voor de universiteit van belang om het gebouw zo snel mogelijk in gebruik te kunnen nemen. In de praktijk betekende dit dat een aantal fases binnen het ontwerpproces in elkaar geschoven moesten worden om deze planning te halen. Doordat Frencken Scholl Architecten vanaf het begin van het ontwerp in 3d tekent kunnen bepaalde keuzes snel inzichtelijk gemaakt worden. Uit het 3d model kunnen vervolgens de nodige gegevens gehaald worden (oppervlaktes, hoeveelheden, …) om reeds in een vroeg stadium inzicht te krijgen in het budget.

Tijdens het ontwerpproces van de verschillende onderdelen stond telkens de gebruiker centraal. Naast het geschreven programma van eisen is er gedurende het ontwerpproces ruimte gegeven aan de verschillende vakgroepen om hun eigen input en accenten aan te geven. Bij het ontwerp voor het middengebied zijn door de universiteitsbibliotheek een aantal workshops georganiseerd waarbij studenten een actieve rol kregen bij het bepalen van de uitgangspunten van het ontwerp.

Duurzaam hergebruik
Aangezien het bestaande gebouw al ingericht was als kantoorgebouw, is ervoor gekozen om hergebruik van de bestaande inrichting als uitgangspunt te nemen. Dit biedt niet alleen voordelen op gebied van planning en bouwkosten, maar natuurlijk ook op gebied van duurzaamheid (hergebruik van materialen). Aangezien de 4^e verdieping van de zuidtoren nog vrij recent opnieuw was ingericht door de vorige eigenaar, en nog in zeer goede staat was, is er voor gekozen om deze verdieping volledig te handhaven. Voor de 1^e t/m 3^e verdieping is getracht om zoveel mogelijk van de bestaande systeemwanden, het verlaagde plafond inclusief verlichting, en de technische installaties te hergebruiken. Ook worden de sanitaire ruimten, liften en trappenhuizen volledig gehandhaafd. Door de impact van de grote collegezalen is ervoor gekozen om de begane grond wel volledig opnieuw in te richten. De bestaande parkeerkelder blijft zo veel mogelijk gehandhaafd met uitzondering van de benodigde plaats voor nieuwe technische installaties.

Beleving en transparantie
De basis opzet van de noord- en zuidtoren van het bestaande gebouw bestaat uit een centrale gang met aan weerszijden kantoor- en/of onderwijsruimten. Deze opzet blijft in het nieuwe ontwerp gehandhaafd. Transparantie in het ontwerp was voor Frencken Scholl architecten van groot belang, hiermee wordt voorkomen dat er lange donkere gangen ontstaan in het ontwerp. Door de gangwand uit te voeren als glazen binnenwand ontstaat er de nodige licht en lucht in het ontwerp. De minimale witte puien versterken dit transparante karakter, zonder in te boeten op gebied van akoestiek.

In het ontwerp is er gekozen voor materialen met een natuurlijke uitstraling om zo de nodige warmte in het gebouw te krijgen. Op de begane grond zijn de collegezalen aan de buitenzijde voorzien van gevingerlaste houten meranti latten van afwisselende lengte, geplaatst tegen een wit achterpaneel. Dit zorgt voor herkenbaarheid in het ontwerp; de ruimten zijn vanuit het middengebied duidelijk herkenbaar. Aanvullend hierop heeft Frencken Scholl Architecten op de begane grond van de noordtoren vitrines ontworpen waar MSP een deel van zijn collectie (paleontologie, biologie, …) in kan plaatsen. Doordat deze vitrines ook van buiten het gebouw zichtbaar zijn vormt dit zich tot het visitekaartje van MSP.

Door het introduceren van een aantal schuine lijnen in het ontwerp op de begane grond ontstaan er natuurlijke looplijnen vanuit het middengebied naar de collegezalen, én ontstaan er voor de collegezalen trefpunten waar de studenten elkaar kunnen ontmoeten en met elkaar kunnen communiceren. Het blok met sanitaire ruimten is volledig omhuld met de houten latten. Hierin geïntegreerd is een ruimte voor vending-machines (warme dranken, fris, snacks, …) en een groot magnetisch whiteboard. Deze publicatiewand is voor de gebruikers om op een eenvoudige manier door middel van memo’s, stickers, borden met elkaar te kunnen communiceren.

De herkenbaarheid van de begane grond worden doorgezet op de verdiepingen waar telkens de gangwand rondom de centrale trappen- en liftkern voorzien is van dezelfde houten latten. Centraal op iedere verdieping tegenover de liften is een voorziening voor koffie/thee waar gebruikers elkaar op een laagdrempelige manier kunnen ontmoeten.

Voor de afwerking is er teruggegrepen naar de bestaande elementen als de donkere natuurstenen vloerafwerking en donker tapijt op de verdiepingen. Het nieuwe zwarte tapijt in de kantoorruimtes sluit hierop aan. De vloerafwerking in vinyl voorzien van houtpatroon in de algemene ruimten zorgt voor contrast en geeft het geheel een natuurlijke, zachte uitstraling. Accentkleuren in groentinten worden voorzien op een aantal specifieke plekken. Het groen vormt een link met het groen uit het bestaande gebouw (gevelmetselwerk, kozijnen, puien) en past tegelijkertijd goed binnen de warme, natuurlijke uitstraling van het nieuwe ontwerp. In het verdere traject zullen er nog een aantal plekken worden ingericht om de huiselijkheid van het ontwerp verder te vergroten.

Een grondige analyse van het bestaande gebouw, het gewenste gebruik en de wensen van de gebruikers heeft zich vertaald in een opzet waarin optimaal gebruik is gemaakt van de bestaande structuur van het gebouw en waarbij bestaande karakteristieken zijn versterkt. Met een beperkt aantal ingrepen is het gebouw opgewaardeerd naar een eigentijds en toekomstbestendig gebouw waar de Universiteit Maastricht nog jaren gebruik van kan maken. Het resultaat is een fris, flexibel, transparant en uitnodigend.